“Neandertallar neden yok oldu?” sorusuna yeni bir cevap

 

Yaklaşık 40 bin yıl önce nesli tükenen Neandertalların neden ortadan kaybolduğu hâlâ tam olarak bilinmiyor. Ancak son bilimsel araştırmalar, bu gizemin çözümüne bir adım daha yaklaştı. Yeni bulgular, Neandertalların yok olmasında modern insanların — Homo sapiens’in — düşündüğümüzden daha büyük bir rol oynamış olabileceğini ortaya koyuyor.

Uzmanlara göre Neandertalların yok oluşunun arkasında birkaç neden olabilir:
bir yanda Homo sapiens ile yaşanan çatışmalar, diğer yanda genetik ve sosyal farklar. Fakat en son teoriye göre bu farklar, Neandertalları yavaş yavaş zayıflatarak tarih sahnesinden silinmelerine yol açtı.

Genetik araştırmalar, Neandertallar ile modern insanların yaklaşık 45-50 bin yıl önce birbiriyle çiftleştiğini gösteriyor. Bugün Afrika dışındaki insanların DNA’sının ortalama %2’si Neandertallardan geliyor.
Buna rağmen, mitokondriyal DNA’da — yani sadece anneden geçen genetik materyalde — hiçbir Neandertal izi bulunmuyor. Bu durum, bilim insanlarının aklına yeni bir soruyu getirdi:
“Neden sadece babadan Neandertal geni geçmiş, anneden geçmemiş?”

Zürih Üniversitesi’nden Patrik Eppenberger ve ekibi, bu gizemi açıklayabilecek yeni bir teori geliştirdi. Onlara göre Neandertal baba ve Homo sapiens anneden doğacak melez bebeklerde genetik uyumsuzluk yaşanmış olabilir. Bu da hamileliğin başarısız sonuçlanmasına neden olmuş olabilir.

Bilim insanları, oksijen taşınmasında kritik rol oynayan PIEZO1 adlı geni inceledi. Hem Neandertal hem de modern insan DNA’sında bu genin iki farklı varyantı — V1 ve V2 — bulundu.
Sonuçlar şaşırtıcıydı: Neandertal varyantı (V1), oksijeni daha güçlü bağlıyordu.
Bu durumda, V1 genine sahip bir annenin V2 genine sahip bir fetüs taşıması oksijen geçişini zorlaştırıyordu. Bu da bebeğin yeterli oksijen alamamasına, gelişiminin durmasına veya düşükle sonuçlanmasına yol açabiliyordu.

Araştırmacılar, bu genetik uyumsuzluğun Neandertalların doğurganlık oranlarını düşürerek uzun vadede yok olmalarına katkı sağladığını düşünüyor.
Modern insan nüfusunun çok daha fazla olması ise bu etkiden ciddi şekilde zarar görmemelerini sağlamış olabilir.

Bu teori, aynı zamanda neden günümüz insanlarında Neandertal mitokondriyal DNA’sı bulunmadığını da açıklayabilir.

Avustralya Queensland Teknoloji Üniversitesi’nden Sally Wasef, araştırmayı “oldukça ilginç bir bakış açısı” olarak değerlendirdi ancak uyardı:

“Bu genetik uyuşmazlık, Neandertalların yok oluşunun tek nedeni olmasa da, çevresel ve sosyal faktörlerle birlikte etkili olmuş olabilir.”